Zuurstof een essentieel geneesmiddel (deel 1)
Een tekort aan zuurstof (hypoxemie) kan levensbedreigend zijn. Het snel weer op gang brengen van de zuurstofopname is essentieel en daarvoor is medische zuurstof nodig. Alleen is medische zuurstof niet altijd beschikbaar, vooral in ontwikkelingslanden niet. Daardoor sterven er onnodig veel pasgeboren kinderen, maar ook andere patiënten die afhankelijk zijn van zuurstof. Het verhogen van de beschikbaarheid van zuurstof kan dus levensreddend zijn. Alleen hoe krijgen we dat voor elkaar?
Om dit te illustreren heb ik de casus Ethiopië als toelichting gebruikt. In 2016 heeft het Ministerie van Volksgezondheid van Ethiopië de ambitie geformuleerd om de gezondheidszorg te verbeteren. Een van de speerpunten daarin was het opschalen van de beschikbaarheid van zuurstof voor jonge kinderen en zwangere vrouwen en onlangs bevallen moeders.
Dit is deel 1 van een artikel waarin ik een overzicht geef van de verschillende initiatieven die ontplooid worden om zuurstof in ontwikkelingslanden ook in afgelegen gebieden met een beperkte infrastructuur beschikbaar te krijgen.
Samenstelling van de bevolking in Ethiopië (2016)
Met 95 miljoen inwoners, waarvan er ca. 80% in rurale gebieden wonen en ca. 40% van de bevolking jonger dan 15 jaar en ca. 15% jonger dan 5 jaar, is Ethiopië een van de meest dichtstbevolkte landen van Afrika met een jonge populatie.
Opschalen van de beschikbaarheid van zuurstof – Casestudy Ethiopië
Ondanks de grote reductie die de afgelopen jaren bereikt is bij de sterfte van jonge kinderen (U5MR – sterftecijfer voor kinderen onder de 5 jaar), leeft in Ethiopië nog steeds het besef dat er jaarlijks nog ongeveer 196.000 kinderen sterven.
, Goal 2020 is het in het Ethiopië-programma geformuleerde doel voor het vergroten van de beschikbaarheid van zuurstof (U5MR 2020 = 29 per 1000 geboorten).
In Ethiopië zien ze ook grote regionale verschillen. Zo is in de hoofdstad Addis Ababa de U5MR “slechts” 53 per 1000 geboorten, maar in de rurale gebieden Benishangul-Gumuz 169 en in Afar 127 per 1000 geboorten.
Een van de oorzaken is de hoge sterfte ten gevolge van bijvoorbeeld longontsteking bij te vroeg geboren baby’s, maar ook door problematische zwangerschappen of noodgevallen tijdens bevallingen.
Beschikbaarheid van zuurstof en de urgentie van het probleem
Al geruime tijd leeft het besef dat zuurstof een onmisbaar geneesmiddel is om deze gezondheidsproblemen aan te pakken. De WHO heeft zuurstof dan ook op de lijst van essentiële medicijnen geplaatst. Veel landen (zoals bijvoorbeeld Ethiopië) zijn aan de slag gegaan om een programma op te stellen om de beschikbaarheid van zuurstof en de zuurstof-diagnose-apparatuur te vergroten.
Ten behoeve van het Ethiopië-programma heeft het Federal Ministry of Health in 2016 in een nulmeting in kaart gebracht op welke wijze de patiënten in Health Centers en Ziekenhuizen van zuurstof voorzien worden. Het beeld is schokkend:
- In slechts 11% van de Health – Centers wordt het gebruik van zuurstof beheert en slechts 2% doet dat met behulp van zuurstofcilinders of zuurstofconcentratoren.
- Ziekenhuizen geven aan dat zij meer zuurstof voor de beademing van patiënten beschikbaar hebben, onder andere via cilinder- of concentratorsystemen. Echter slechts 62% van de kinderafdelingen van ziekenhuizen was voldoende uitgerust met geschikte zuurstofapparatuur.
Het vergroten van de beschikbaarheid van medische zuurstof en apparatuur waarmee het zuurstofgehalte in bloed gemeten kan worden (pulsoximetrie) kan 35% minder kindersterfte opleveren. Niet alleen de overlevingskans bij kinderen zal aanzienlijk verbeteren, maar ook die onder zwangere vrouwen en pas bevallen moeders.
Zodra de beschikbaarheid van zuurstof verhoogd wordt, kun je uiteraard ook andere ziektes aanpakken of therapiën verbeteren.
Echter hoe krijg je nu medische zuurstof beschikbaar op zeer afgelegen plaatsen, waar de infrastructuur (toelevering van zuurstofcilinders of de stabiliteit van het elektriciteitsnet) beperkt is? Hoe krijg je de beschikbaarheid van zuurstofconcentratoren omhoog, als je je beseft dat het aantal opgeleide biomedische ingenieurs of technici die voldoende bekwaam zijn om het onderhoud aan deze systemen uit te voeren beperkt is?
Alleen in het midden van het land Addis Ababa (hoofdstad) en in het noorden Mekele waren in 2016 zuurstoffabrieken beschikbaar. Afmetingen Ethiopië: Oost – West = ca. 1.400 km, Noord – Zuid = ca. 1.200 km
Voor een “dekkend” zuurstof-netwerk zijn 13 extra zuurstoffabrieken nodig. De afstand tussen de plants en de Ziekenhuizen/Health Centers blijft dan binnen aanvaardbare grenzen.
In deel 2 ga ik in op de mogelijkheden die er zijn om de beschikbaarheid van zuurstof ook in afgelegen gebieden in lagelonenlanden te vergroten en de overwegingen die je daarbij hebt.
Gerelateerde artikelen: